Muzykoterapia jako ochrona wcześniaków przed szpitalnym hałasem

Przyjście dziecka na świat to ogromna zmiana – także w sposobie odbierania bodźców ze świata zewnętrznego. Noworodek musi przyzwyczaić się nie tylko do nowego sposobu oddychania, karmienia czy temperatury, ale również do zupełnie innego środowiska dźwiękowego.

Tuż po urodzeniu zanika płyn owodniowy w przewodach słuchowych, który dotychczas pełnił funkcję ochronną. Dziecko zaczyna odbierać dźwięki przez powietrze i struktury uszne. Potrafi zaciskać powieki, gdy światło jest zbyt intensywne, ale nie ma mechanizmu ochrony przed hałasem.

Czym jest hałas?

Międzynarodowa Organizacja Pracy definiuje hałas jako każdy dźwięk, który w danym kontekście jest niepożądany, uciążliwy lub wręcz szkodliwy. Encyklopedia PWN podkreśla, że są to dźwięki nadmiernie głośne, odbierane kolejno jako: bezcelowe → uciążliwe → przykre → dokuczliwe → szkodliwe.

Źródła hałasu na oddziale intensywnej terapii noworodka (OITN)

Hałas w OITN jest konsekwencją nie tylko specjalistycznej aparatury medycznej, takiej jak inkubatory, respiratory czy alarmy, ale także codziennej pracy personelu (np. rozmów i komunikacji między pracownikami, dzwoniących telefonów). Amerykańska Akademia Pediatrii wskazuje, że średni poziom hałasu w OION to ok. 60 dB – za wysoki, zmienny, o dużej częstotliwości i pozbawiony rytmu. Utrzymuje się praktycznie przez cały czas pobytu dziecka. Tymczasem rekomendacje zalecają, by natężenie dźwięku w sali noworodka nie przekraczało: 40–45 dB w ciągu dnia oraz 35 dB w czasie snu.

Skutki hałasu dla wcześniaków i noworodków

Długotrwały hałas wpływa na funkcjonowanie organizmu dorosłego człowieka, dziecka, noworodka, a najbardziej wcześniaka. Nieprzerwane doświadczanie hałasu wywołuje reakcję stresową, która ma poważne konsekwencje dla organizmu.

U noworodków obserwuje się m.in.:

• zaburzenia rozwoju umysłowego (mniejsza objętość mózgu, problemy poznawcze, opóźnienia językowe),

• wzrost wydzielania hormonów stresu i glukozy,

• zaburzenia oddychania (niedotlenienie, bezdechy),

• osłabienie odporności i problem z gojeniem ran,

• zaburzenia łaknienia,

• zakłócenia rytmu snu i czuwania,

• ryzyko uszkodzenia słuchu już na etapie noworodkowym i w późniejszym rozwoju.

Co więcej, badania wskazują, że stres akustyczny w pierwszym okresie życia może wpływać na zdrowie nawet wiele lat później.

Muzyka kontra hałas

Wcześniaki są bardziej wrażliwe na bodźce akustyczne niż dzieci urodzone o czasie, dlatego warto szczególnie zadbać o to, co każdego dnia dociera do ich uszu. Dźwięki szpitalnej rutyny można skutecznie złagodzić za pomocą działań muzycznych. Muzyka nie usunie hałasu na oddziale neonatologicznym, ale może odwracać od niego uwagę i minimalizować jego negatywny wpływ na organizm najmłodszych pacjentów. Badania (J. Caine 1991, Coleman i in. 1998, Shwartz & Ritchie 1999) wykazują, że wcześniaki, którym prezentuje się muzykę:

• uspokajają się,

• szybciej przybierają na wadze,

• mają lepszą saturację,

• dłużej i głębiej śpią,

• szybciej rozwijają odruch ssania,

• prezentują mniej zachowań stresowych.

Efektem jest krótszy pobyt w szpitalu i lepsze rokowania rozwojowe.

Muzyka odtwarzana czy wykonywana?

W pracy z wcześniakami największe znaczenie ma muzyka wykonywana na żywo – zarówno przez muzykoterapeutę, jak i przez rodziców. Najczęściej są to kołysanki, których cechy muzyczne – wolne tempo, prosta melodia, przewidywalny rytm – w naturalny sposób wywołują u dziecka poczucie bezpieczeństwa i spokoju. Szczególne znaczenie ma tutaj głos rodzica. Noworodek pamięta go jeszcze z okresu prenatalnego, dlatego kiedy słyszy znajome brzmienie, koncentruje na nim swoją uwagę. To sprawia, że śpiewanie czy nucenie prostych melodii przez rodzica staje się nie tylko formą kontaktu, ale również skuteczną metodą "maskowania" hałasu, którego przez większość dnia doświadczają hospitalizowane wcześniaki.

---

Autor: Weronika Pachana

Wpisy na blogu oraz inne autorskie treści powstają w oparciu o rzetelne źródła - artykuły, publikacje naukowe - i są objęte ochroną prawa autorskiego. Ich kopiowanie, powielanie, modyfikowanie, przywłaszczanie lub inne korzystanie bez wyraźnej zgody autora jest zakazane.

Zdjęcia i grafiki publikowane na stronie pochodzą z darmowych zasobów (m.in. Pexels, Freepik) lub są własnością marki Dotyk Muzyki.